گیاهان دارویی
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام‌های آنها حاوی ماده ی موثره است. این ماده که کمتر از ۱٪ وزن خشک گیاه را تشکیل می‌دهد، دارای خواص دارویی موثر بر موجودات زنده است. تاریخچه گیاه‌شناسی در ایران قبل از اسلام نیز سابقهٔ طولانی
داشت. در اوستا بارها از « اورورو بیشه زو » ( گیاه درمانی ) ستایش شده است . پزشکان ایرانی از صدها گیاه و رستنیِ درمان‌بخش آگاه بودند و آنها را مقدس می‌شمردند. مقدس‌ترین این گیاهان ۳۰ نوع بود که نمادی از نام روزهای سی‌گانهٔ یک ماه بود. به طور مثال نام روز آذر که نماد گیاهی آن در اوستا « اثرگون » نام دارد و آن نوعی گل همیشه بهار است که دم کردهٔ آن محرک سلسله اعصاب است و برای رفع خستگی استفاده می‌شد.
نام « دارو » نیز از ریشه واژه ایرانی « دار » به معنی درخت است و در زبان پهلوی به « داروگ » تغییر شکل یافته و واژه انگلیسی و فرانسه « drug » از همین ریشه فارسی ساخته شده‌اند.
در طب یونانی نیز دمنوش کاربرد داشته است، بقراط (۴۶۰–۳۷۷ پیش از تاریخ) ارتباط میان شکل گیاهان و بیماری های قابل درمان توسط آنها به نام تئوری امضاها را مطرح کرد. بر اساس این نظریه می‌گوید این خود طبیعت است که به ما قدرت درمانی گیاهان را نشان می‌دهد. به همین علت بود که ساقهٔ زرد رنگ ریوند علیه بیماری زردی و میوه و گل قرمز انار علیه خونریزی به کار می‌رفت.
آغاز کاربرد وسیع گیاهان دارویی و رونق و گسترش آن در کشورهای شرقی بخصوص در دوره ی اسلام به زمانی که شرق به کارها، نوشته‌ها و ترجمه‌های آثار بقراط، جالینوس و کتاب‌های دیوسکوریدوس و پلینیوس و دیگران دسترسی یافت، مربوط می‌شود. زیرا کارها و آثار این دانشمندان یونانی مستقیما از طریق شام و شرق رسید و در اوایل قرن سوم میلادی در بیت الحکمه به عربی ترجمه شد. کتاب «گیاهان» یا «الحشایش» یکی از مهمترین ترجمه‌های این منابع است که در واقع همان ترجمهٔ دِ ماتریا مدیکای دیوسکوریدوس است و از آن زمان و حتی تا همین اواخر به عنوان طب سنتی همیشه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
محمد بن زکریای رازی (سال‌های ۲۵۰ تا ۳۱۳ ق) دایرهالمعارفی در درمان‌شناسی به نام کتاب الحاوی فی الطب و کتاب خلاصهٔ پزشکی، با نام المنصوری و کتاب دیگری به نام منافع الاغذیه و دفع مضارها را نوشت. این کتاب‌ها و بقیه ی آثار او، مخزن و مرجع مهم اطلاعات گیاه‌شناختی برای نسل‌های متمادی در شرق و غرب بوده است. پزشک نامور بوعلی سینا (سال‌های ۳۵۹ تا ۴۱۶ ه. ش) ۸۱۱ داروی گیاهی و معدنی را در کتاب قانون همراه با اثرات آنها بر بدن انسان شرح داده است. برخی از این گیاهان ریشهٔ هندی، تبتی چینی یا کلاً شرقی داشته‌اند.
تفاوت بین گیاهان دارویی و داروی گیاهی گیاهان دارویی شامل بخش‌هایی از گیاه است که پس از خشکاندن، بدون ایجاد هیچ گونه تغییری به فروش می‌رسند. گیاهان دارویی همچون زیره ، رازیانه ، هل ، استطوخودوس ، گل خنمی ، گل گاوزبان ، دارچین و … گیاهانی هستند که برخی خواص درمانی آنها کاملا بی ضرر است زیرا این مطلب توسط پژوهشگران به اثبات رسیده است .
اما داروهای گیاهی حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانه‌های داروسازی و طی فرآیندی خاص و استریل هستند. با این توضیحات و ذکر تفاوت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی باید گفت که فروشگاه های گیاهان دارویی تنها فروشنده گیاهان دارویی هستند، گیاهانی که تعداد شان مشخص است و طی سالیان دراز فواید و بی عارضه بودن شان به اثبات رسیده است.
البته مسلم است که مصرف بی‌رویه و بیش از حد نیاز هر نوع خوراکی اعم از گیاهی یا شیمیایی می‌تواند برای بدن ضرر داشته باشد. گیاهان دارویی بومی ایران در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی موجود است که از این تعداد ۲۳۰۰ گونه جزء گیاهان معطر و دارویی هستند. بر اساس تحقیقی که در مورد شایعترین گیاهان دارویی خریداری شده انجام شده است، شایعترین گیاهان خریداری شده از فروشگاه های گیاهان دارویی در ایران:
- در فصل بهار به ترتیب، گل گاو زبان ایرانی ، سنبل الطیب ، خاکشیر ، بنفشه
- در فصل تابستان به ترتیب: خاکشیر ، کاسنی ، شاه تره ، تخم شربتی
- در فصل پاییز، به ترتیب: آویشن ، پنیرک ، گل ختمی ، بنفشه ، اسطوخودوس
- در فصل زمستان به ترتیب: دارچین ، زنجبیل ، چهارگل ( ترکیبی از نیلوفر ، پونه ، گل ختمی ، سپستان ، پرسیاوشان ، عناب و گل بنفشه ) و آویشن بوده است.